Jak zabezpieczyć techniki produkcyjne oraz ich rezultaty przed kopiowaniem?, artykuł

Jak zabezpieczyć techniki produkcyjne oraz ich rezultaty przed kopiowaniem?

04-01-2016, 00:00

Jak zabezpieczyć techniki produkcyjne oraz ich rezultaty przed kopiowaniem? logo TML

Celem niniejszego artykułu jest omówienie wybranych sposobów prawnego zabezpieczenia przedsiębiorcy przed kopiowaniem stosowanych przez niego specyficznych technik, metod i procesów produkcyjnych, a także ich rezultatów (np. produktów, modeli 3D) na przykładzie technik przyśpieszających wytwarzanie produktów.

W związku z tym zostaną przedstawione następujące zagadnienia:

Techniki produkcyjne przyśpieszające wytwarzanie;
Rezultaty technik produkcyjnych przyśpieszających wytwarzanie, a prawo własności intelektualnej (w tym prawo autorskie oraz prawo własności przemysłowej) oraz
Proces technologiczno-produkcyjny jako tajemnica przedsiębiorstwa (w tym pojęcie tajemnicy przedsiębiorstwa oraz kwestia korzystania z cudzej tajemnicy przedsiębiorstwa).

1. TECHNIKI PRODUKCYJNE PRZYŚPIESZAJĄCE WYTWARZANIE.

W pierwszej kolejności podkreślenia wymaga fakt, że zdaniem Z. Rudnickiego do technik przyśpieszających wytwarzanie produktów należy zaliczyć:

„Virtual Prototyping czyli wirtualne prototypowanie (badanie prototypu istniejącego w komputerze);
Rapid Prototyping czyli szybkie wytwarzanie rzeczywistych prototypów maszyn i urządzeń;
Rapid Manufacturing czyli szybka produkcja seryjna;
Rapid Tooling czyli szybkie wykonywanie narzędzi oraz
Reverse Engineering rozumiane jako inżynieria wsteczna, czyli tworzenie modelu bryłowego w komputerze na podstawie rzeczywistego obiektu.”

(prezentacja pt. „Nowoczesne techniki przyspieszające wytwarzanie” dostępna pod adresem: http://www.kkiem.agh.edu.pl/dydakt/Wyklady/RapidProt12.pdf).

2. REZULTATY TECHNIK PRODUKCYJNYCH PRZYŚPIESZAJĄCYCH WYTWARZANIE, A PRAWO WŁASNOŚCI INTELEKTUALNEJ.

W ramach poszczególnych etapów w/w technik produkcyjnych mamy do czynienia z powstaniem szeregu rezultatów do jakich należą m.in. wirtualne symulacje obiektów 2D, wirtualne symulacje obiektów 3D, symulacje procesów wytwarzania, analizy, dokumentacje techniczne, modele fizyczne, oprzyrządowywania oraz prototypy funkcjonalne.

2.1. Ochrona na podstawie prawa autorskiego.

W związku z powyższym należy uznać, że każdy z w/w rezultatów może zostać uznany za utwór w rozumieniu art. 1 ust. 1 Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (t. j. Dz. U. z 2006 r., Nr 90, poz. 631 z późn. zm., dalej jako „pr. aut.”), w myśl którego pod pojęciem tym należy rozumieć: „każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia.”

Utwór taki jest przedmiotem (a) majątkowych praw autorskich oraz (b) osobistych praw autorskich i tym samym korzysta z ochrony prawno-autorskiej od chwili jego ustalenia (powstania) przez okres 70 lat (na temat sposobu liczenia tego okresu zob. art. 36 pr. aut.), chociażby miał postać nieukończoną. Powyższa ochrona przysługuje twórcy niezależnie od spełnienia jakichkolwiek formalności. Z ochrony w żadnym wypadku nie korzystają natomiast: odkrycia, idee, procedury (w tym zakresie zob. poniżej na temat tajemnicy przedsiębiorstwa), metody i zasady działania (w tym zakresie zob. poniżej na temat tajemnicy przedsiębiorstwa) oraz koncepcje matematyczne. Co do zasady, majątkowe oraz osobiste prawa autorskie przysługują twórcy/współtwórcom.

W przypadku gdy utwory są sporządzane przez pracownika zatrudnionego na umowę o pracę, a w umowie strony nie uregulowały tego odmiennie, zastosowanie znajdują przepisy pr. aut., w myśl których pracodawca, którego pracownik stworzył utwór w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy, nabywa do niego autorskie prawa majątkowe z chwilą przyjęcia utworu przez pracodawcę ale tylko w granicach wynikających z: (a) celu umowy o pracę i (b) zgodnego zamiaru stron (oznacza to, że pracodawca nie może nabyć praw do utworu, który nie został wykonany w ramach wymienionych w umowie o pracę obowiązków pracownika).

Dopuszczalność uznania danego rezultatu procesu produkcyjnego za utwór w rozumieniu pr. aut. zapewnia zatem przedsiębiorcy prawo do ochrony przed kopiowaniem tego rezultatu przez nieuprawnione osoby trzecie (np. nie posiadające odpowiedniej licencji).

UWAGA:

Naruszenie autorskich praw majątkowych związane jest z możliwością wystąpienia przez dysponenta w/w praw wobec naruszyciela z następującymi roszczeniami: (A) zaniechania naruszania; (B) usunięcia skutków naruszenia; (C) naprawienia wyrządzonej szkody: a) na zasadach ogólnych albo b) poprzez zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej dwukrotności stosownego wynagrodzenia, które w chwili jego dochodzenia byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu; (D) wydania uzyskanych korzyści.

Niezależnie od roszczeń, określonych powyżej, uprawniony może się również domagać: a) jednokrotnego albo wielokrotnego ogłoszenia w prasie oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie lub podania do publicznej wiadomości części albo całości orzeczenia sądu wydanego w rozpatrywanej sprawie, w sposób i w zakresie określonym przez sąd; (b) zapłaty przez osobę, która naruszyła autorskie prawa majątkowe, odpowiedniej sumy pieniężnej, nie niższej niż dwukrotna wysokość uprawdopodobnionych korzyści odniesionych przez sprawcę z dokonanego naruszenia, na rzecz Funduszu Promocji Twórczości, gdy naruszenie jest zawinione i zostało dokonane w ramach działalności gospodarczej wykonywanej w cudzym albo we własnym imieniu, choćby na cudzy rachunek.

Ponadto należy podkreślić, że naruszenie autorskich praw majątkowych skutkuje nie tylko odpowiedzialnością cywilną naruszyciela, ale również karną. Powyższe w szczególności dotyczy rozpowszechniania bez uprawnienia cudzych utworów w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania (zagrożonego karą pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 5 w przypadku, gdy sprawca uczynił sobie z popełniania tego przestępstwa stałe źródło dochodu) oraz utrwalania lub zwielokrotnia dokonywanego bez uprawnienia i w celu rozpowszechniania cudzych utworów w wersji oryginalnej lub w postaci opracowania (zagrożonego karą pozbawienia wolności do lat 3, w przypadku, gdy sprawca uczynił sobie z popełniania tego przestępstwa stałe źródło dochodu).

UWAGA:

Co istotne jednak, w razie uznania, że rezultat danego procesu rzeczywiście jest/może być utworem, przedsiębiorca powinien zadbać o to aby osoby nie zatrudnione na umowę o pracę, a które stworzyły dany rezultat przeniosły na przedsiębiorcę, w formie pisemnej, autorskie prawa majątkowe do utworu. W przypadku bowiem zamiaru nabycia (na stałe) od twórcy albo innego aktualnego dysponenta praw, autorskich praw majątkowych do utworu na określonych polach eksploatacji należy zawrzeć z nim umowę w formie pisemnej (brak własnoręcznych podpisów prawidłowo umocowanych przedstawicieli stron oznacza jej nieważność), w której treści w sposób wyraźny zostaną wskazane: (a) utwory oraz (b) pola eksploatacji, których umowa dotyczy. Nieważna jest umowa w części dotyczącej wszystkich utworów lub wszystkich utworów określonego rodzaju tego samego twórcy mających powstać w przyszłości. Należy również pamiętać o tym, że jeżeli umowa nie stanowi inaczej, przejście autorskich praw majątkowych nie powoduje przeniesienia na nabywcę własności egzemplarza utworu (np. fizyczny model prototypu). Pozostałe szczegółowe wymagania odnośnie takiej umowy zawarto w Rozdziale V pr. aut.

2.2. Ochrona na podstawie prawa własności przemysłowej.

Rezultat procesu produkcyjnego może również stanowić przedmiot prawa własności przemysłowej czyli prawa wynikającego z rejestracji w Urzędzie Patentowym RP lub Urzędzie Harmonizacji Rynku Wewnętrznego - OHIM (w odróżnieniu od prawa autorskiego, które nie wymaga żadnych formalności). W celu zapewnienia tego rodzaju ochrony dla uzyskanego przez siebie rezultatu procesu przedsiębiorca powinien zatem dokonać odpowiedniego zgłoszenia w w/w urzędach. Dopuszczalne działania w tym zakresie jak również wynikające z nich uprawnienia przedsiębiorcy zostały przedstawione w tabeli poniżej:

L.p.	Działania
1.	Uzyskanie patentu na wynalazek (czas trwania ochrony - 20 lat od zgłoszenia) - nowe rozwiązanie o charakterze technicznym charakteryzujące się nieoczywistością w światowym stanie techniki i nadające się do przemysłowego stosowania. Wyróżnia się cztery kategorie wynalazków: produkty, urządzenia, sposoby, zastosowania.
2.	Rejestracja wzoru przemysłowego (czas trwania ochrony - 25 lat od zgłoszenia) / wzoru wspólnotowego (5-25 lat)). Wzorem przemysłowym jest nowa i posiadająca indywidualny charakter postać wytworu lub jego część (np. cechy linii, konturów, kształtów, kolorystyka, struktura, materiał, ornamentacja).
3.	Rejestracja wzoru użytkowego (czas trwania ochrony - 10 lat od zgłoszenia). Wzorem użytkowym jest nowe i użyteczne (tj. służące do osiągnięcia celu mającego praktyczne znaczenie przy wytwarzaniu lub korzystaniu z wyrobów) rozwiązanie o charakterze technicznym, dotyczące kształtu, budowy lub zestawienia przedmiotu o trwałej postaci.
4.	Rejestracja topografii układów scalonych (czas trwania ochrony - 10 lat od końca roku, w którym była wprowadzona do obrotu albo zgłoszona) – oryginalne rozwiązanie polegające na przestrzennym, wyrażonym w dowolny sposób, rozplanowaniu elementów, z których co najmniej jeden jest elementem aktywnym, oraz wszystkich lub części połączeń układu scalonego.
5.	Patent europejski – po udzieleniu patentu przez Europejski Urząd Patentowy podlega on już regulacjom wybranego państwa/państw (np. ograniczenia ochrony i czas trwania).

3. PROCES TECHNOLOGICZNO – PRODUKCYJNY JAKO TAJEMNICA PRZEDSIĘBIORSTWA.

3.1. Pojęcie tajemnicy przedsiębiorstwa.

Niezależnie od tego czy uzyskany przez przedsiębiorcę w ramach danego etapu procesu produkcyjnego rezultat (np. model 3D) stanowi przedmiot w/w praw własności intelektualnej, w przypadku spełnienia określonych przesłanek możliwe jest uznanie, że dany wytwór lub dotyczący go proces/technika produkcyjna jest objęty tajemnicą przedsiębiorstwa w rozumieniu art. 11 ust. 4 Ustawy z dnia 16 kwietnia 1993r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz.U. z 2003r., Nr 153, poz. 1503 j.t. ze zm., dalej jako „u.z.n.k.”), w myśl którego pod pojęciem tym należy rozumieć: „nieujawnione do wiadomości publicznej informacje techniczne, technologiczne, organizacyjne przedsiębiorstwa lub inne informacje posiadające wartość gospodarczą, co do których przedsiębiorca podjął niezbędne działania w celu zachowania ich poufności.” Jak bowiem stwierdzono w orzecznictwie:

„Na tajemnicę przedsiębiorstwa dotyczącą produkcji określonego urządzenia może składać się i zazwyczaj się składa wiedza i doświadczenie, które obejmują cały zespół elementów tworzących proces technologiczno-produkcyjny, w tym rozwiązania konstrukcyjne urządzenia, dokumentację techniczną, sposób (metodę) produkcji, użyte materiały itp.
Tajemnicą przedsiębiorstwa jest w takim przypadku cały proces produkcyjny i okoliczność, że jeden z jego elementów, np. konstrukcja urządzenia, jest łatwy do poznania na podstawie informacji powszechnie dostępnych dla osób, które zazwyczaj tym się zajmują, nie pozbawia przedsiębiorcy możliwości objęcia całego procesu poufnością.
Na proces taki składa się bowiem wiedza, doświadczenie oraz użyte środki i nakłady, które pozwoliły konkretnemu przedsiębiorcy na wykorzystanie powszechnie dostępnych informacji dotyczących budowy urządzenia i stworzenie, już na podstawie własnych prób i doświadczeń, dokumentacji technicznej, określonego sposobu produkcji, linii technologicznej i użytych materiałów.” (Wyrok SN z 13.02.2014r., sygn. V CSK, 176/13).”

Za tajemnicę przedsiębiorstwa może również zostać uznana baza dostawców materiałów, podwykonawców oraz innych kontrahentów przedsiębiorcy (np. w Wyroku SO w Gliwicach, sygn. X GC 30/06 uznano, że: „Zbudowanie maszyny według projektu, do którego prawa autorskie ma inna firma, a także wykorzystywanie bez uzyskania zgody baz danych o jej klientach i dostawcach to czyny nieuczciwej konkurencji.”).

3.2. Naruszenie cudzej tajemnicy przedsiębiorstwa jako czyn nieuczciwej konkurencji.

W wyniku omówienia pojęcia tajemnicy przedsiębiorstwa należy podkreślić, że czynem nieuczciwej konkurencji jest (A) przekazanie, (B) ujawnienie lub (C) wykorzystanie cudzych informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa albo ich (D) nabycie od osoby nieuprawnionej, jeżeli zagraża lub narusza interes przedsiębiorcy. Przedstawioną powyżej kwalifikację stosuje się również do osoby, która świadczyła na rzecz danego przedsiębiorcy pracę na podstawie stosunku pracy lub innego stosunku prawnego - przez okres trzech lat od jego ustania, chyba że umowa stanowi inaczej albo ustał stan tajemnicy.

UWAGA:

Powyższe oznacza, że jeżeli inny przedsiębiorca wykorzysta zestaw poufnych informacji na temat wypracowanego przez nasze przedsiębiorstwo (bardzo często metodą czasochłonnych i kosztownych prób i błędów) procesu technologiczno-produkcyjnego, na które mogą się składać m.in.: rozwiązania konstrukcyjne produkowanego lub wykorzystywanego do produkcji urządzenia, dokumentacja techniczna, sposób (metoda) produkcji, użyte materiały, źródła zaopatrzenia oraz podwykonawcy to będziemy mieć do czynienia z popełnieniem przez w/w przedsiębiorcę czynu nieuczciwej konkurencji.

W takim przypadku będziemy uprawnieni do wystąpienia wobec naruszyciela z następującymi roszczeniami:

zaniechanie niedozwolonych działań;
usunięcie skutków niedozwolonych działań;
złożenie jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie;
naprawienie wyrządzonej szkody, na zasadach ogólnych;
wydanie bezpodstawnie uzyskanych korzyści, na zasadach ogólnych;
zasądzenie odpowiedniej sumy pieniężnej na określony cel społeczny związany ze wspieraniem kultury polskiej lub ochroną dziedzictwa narodowego - jeżeli czyn nieuczciwej konkurencji był zawiniony.

Będzie to jednak możliwe tylko wówczas jeżeli zestaw takich informacji (traktowany jako całość): (A) nie został nigdzie publicznie udostępniony; (B) posiada wartość gospodarczą dla przedsiębiorcy; (C) stanowił przedmiot działań zabezpieczających go przed ujawnieniem (np. każdy pracownik był zobowiązany do podpisania umowy o poufności lub został uprzedzony o poufności procesu produkcyjnego).

Co istotne, powyższe obowiązuje nawet pomimo tego, że poszczególne i pojedyńcze informacje w ramach w/w zestawu były publicznie dostępne i znane szerszemu ogółowi przedsiębiorców. Istotne jest bowiem to, że jedynie jako zbiór posiadają one wartość gospodarczą. Jak bowiem uznano w Wyroku SN z 28 lutego 2007 r., sygn.. V CSK 444/06: „Fakt, że informacje dotyczące poszczególnych elementów urządzenia są jawne nie decyduje o odebraniu zespołowi wiadomości o produkcie przymiotu poufności.” oraz „(…) drugie spośród wymienionych unormowań wyraźnie traktuje jako tajemnicę przedsiębiorstwa (informację nieujawnioną) również samo tylko, szczególne zestawienie elementów informacji poufnej, nawet jeżeli poszczególne elementy tego zestawienia zostały udostępnione publicznie (art. 39 ust. 2 lit. a TRIPS).”

Należy również zauważyć, że w myśl art. 23 ust. 1 u.z.n.k. osoba, która wbrew ciążącemu na niej obowiązkowi w stosunku do przedsiębiorcy, ujawnia innej osobie lub wykorzystuje we własnej działalności gospodarczej informację stanowiącą tajemnicę przedsiębiorstwa, jeżeli wyrządza to poważną szkodę przedsiębiorcy, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Tej samej karze podlega również osoba, która uzyskawszy bezprawnie informację stanowiącą tajemnicę przedsiębiorstwa, ujawnia ją innej osobie lub wykorzystuje we własnej działalności gospodarczej.

O Autorze:

Paweł Gruszecki – Radca prawny, założyciel i Partner w TML - Kancelaria Gruszecki (Technology & Media Law). Absolwent Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz organizowanych przez Instytut Prawa Własności Intelektualnej UJ Studiów Podyplomowych z zakresu Prawa autorskiego wydawniczego i prasowego.

Wykładowca na prowadzonych przez Wydział Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej UJ oraz Wydział Zarządzania i Komunikacji Społecznej UJ Międzywydziałowych Studiach podyplomowych pt. „Społeczeństwo Informacyjne. Inteligentne Miasto.” (2009-2012), prowadzonych przez Wyższą Szkołę Handlu i Prawa im. Łazarskiego w Warszawie Studiach podyplomowych pt. „E-marketing” (2011r. – 2014r.) oraz organizowanych we współpracy z Università degli Studi di Bari (UNIBA) Studiach podyplomowych: pt. „European Master in Social Media & Web Marketing” (od 2014r.), a także organizowanych przez Uczelnię Koźmińskiego w Warszawie Studiach podyplomowych pt. „Marketing Internetowy” (od 2013r.) i prowadzonych przez Collegium Civitas studiach dla pisarzy (od 2014r.).

Źródło: Radca prawny Paweł Gruszecki ([email protected]). Partner w TML &#821

Tagi:

Komentarze

Brak elementów do wyświetlenia.

Nie masz konta? Zarejestruj się

Moje konto: ZALOGUJ SIĘ

Formy do produkcji styropianu Noclegi Zakopane Praca Inżynieria

Artykuł Dodaj artykuł

Jak zabezpieczyć techniki produkcyjne oraz ich rezultaty przed kopiowaniem?

Polecane strony

	Bądź na bieżąco z najświeższymi informacjami branżowymi. Otrzymuj od Vertica Łukasz Rutkiewicz z siedzibą w Bydgoszczy informacje o ciekawych nowych usługach, promocjach, newsy z branży, case study i raporty itd.
	Chcę otrzymywać od Vertica Łukasz Rutkiewicz z siedzibą w Bydgoszcz informacje handlowe w rozumieniu art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 18 lipca 2002 roku o świadczeniu usług drogą elektroniczną dotyczące innych podmiotów, zlecających Vertica Łukasz Rutkiewicz kampanie marketingowe, z których utrzymywany jest serwis wentylacja.biz oraz finansowane są prace redakcji tego serwisu.